De kip: het genoom

Het genoom van de kip is in kaart gebracht. Daarmee is 'nummer 256' de eerste vogel én tevens het eerste landbouwhuisdier waarvan de genetische streepjescode vrijwel compleet is afgelezen. Daar kwamen 170 onderzoekers uit meer dan tien landen aan te pas, onder meer uit Wageningen.

'Nummer 256' is een bankiva-hoen of rode boshoen (foto), de oerkip waar al onze gedomesticeerde kippen van afstammen. 

Voor de analyse is een hen genomen omdat die in tegenstelling tot de haan, beschikt over twee verschillende geslachtschromosomen. Bij mensen is dat precies andersom.

Het DNA van de kip, verspreid over 2 x 39 chromosomen, is in totaal ongeveer 1 miljard basenparen lang, ongeveer een derde van dat van de mens. 
(Mens: 46 chromosomen)

En toch heeft de kip ongeveer evenveel genen als de mens, ergens tussen de 20000 en 23000 stuks. Het kippengenoom huisvest blijkbaar minder functieloze fragmenten, bekend als junk-DNA.

Een eerste vergelijking van het kippen- en mensengenoom leert dat zo’n zes procent van de DNA-volgorde bij mens en kip vrijwel identiek is.

Ongeveer 310 miljoen jaar geleden deelden vogels en zoogdieren gezamenlijke voorouders, om daarna elk een eigen pad in te slaan. De overeenkomende resten DNA moeten dus de evolutionaire tand des tijds hebben doorstaan, wat erop wijst dat ze van vitaal belang zijn.

Voor een deel bestaat dat identieke DNA uit gewone genen, voor een ander deel uit regelgenen die de ontwikkeling sturen. Zo kan de mens van de kip veel over zichzelf leren, door met het genoom in de hand de gebeurtenissen in het ei nauwgezet te volgen.

Het is denkbaar dat we dan meer gaan begrijpen van aangeboren afwijkingen bij de mens. En als de kip ons toch doceert, dan kan haar genoom mogelijk ook onthullen welke genen haar beschermen tegen ziektekiemen die zowel de mens als de kip kunnen besmetten. Wellicht levert dat ooit iets op tegen griepvirussen.*

Kip en mens mogen zich trouwens beide ‘genetisch correct’ noemen, omdat ogenschijnlijk duidelijke rassenverschillen noch bij mensen noch bij kippen terug te vinden zijn in genetische variaties.

Hoe bont en variërend van pluimage ook, bij analyse van verscheidene kippenrassen konden de onderzoekers de variërende tooi en andere kenmerken met geen mogelijkheid herleiden op duidelijke verschillen in het genoom.

Diezelfde conclusie hadden genetici in 2001 ook al over de mens getrokken.

o-o-o

*Veruit de meeste griepvaccins worden geproduceerd in kippeneieren, enkele griepvaccins worden geproduceerd in celkweken. 
Een bevrucht kippenei of een cel uit een celkweek wordt dan geïnfecteerd met een griepvirus. Dit virus gaat zich vermenigvuldigen en kan vervolgens worden geoogst. Het geoogste virus wordt gezuiverd en vervolgens onschadelijk gemaakt.