Even afrekenen: de medische stand

A.J. Cronin (foto) schreef een klassiek werk over de medische stand, dat hij in romanvorm publiceerde in 1937. Onder een wat vreemde titel: De Citadel. Deze woorden komen precies eenmaal, heel terloops, in een zin voor.

Het is een lijvig werk, zoals vroeger gebruikelijk was (368 blz.). Maar ik vond het toch de moeite waard om door te zetten en het uit te lezen. Het speelt zich af in het zuiden van Wales, in de twintiger jaren van de vorige eeuw, op verschillende locaties. Het is een aanklacht tegen de graaimentaliteit van veel artsen/specialisten. Het destijds vigerende gezondheidsstelsel maakte dat ook mogelijk. Daartegen steekt de idealistische hoofdpersoon, dokter Andrew Manson, sterk af. Dat wil zeggen: hij maakt een ontwikkeling door. Hij begint als huisarts in de mijnstreek en heeft bijzondere belangstelling voor longziekten: stoflongen en tuberculose. Hij weet zich op den duur populair te maken tot ontdekt wordt dat hij proeven doet op cavia’s. Daarmee heeft hij zich zo goed als onmogelijk in de streek gemaakt, waarop hij vertrekt naar Londen.

In de hoofdstad slaagt hij erin zich al netwerkend op te werken tot een vermogend man. Zijn oorspronkelijke roeping blijft hij niet trouw. Patiënten interesseren hem niet meer, hij scheept ze af met betekenisloze drankjes. Hij raakt volledig in de ban van het grote geld. Zijn vrouw ziet het met lede ogen aan.

De wending komt aan het slot, wanneer een vooraanstaande Amerikaanse onderzoeker, Stillman,  de stad aandoet. Andrew Manson heeft dan een probleem met een bevriende patiënt die door een collega die hij voor chirurg houdt, zo slecht geopereerd wordt dat deze nog tijdens de operatie overlijdt. Andrew slaagt erin een andere patiënt overgeplaatst te krijgen naar de kliniek van Stillman, die een klaplong constateert en haar daaraan met goed gevolg opereert.

Dan zijn echter de rapen gaar want Manson heeft onder de collegae ook vijanden gemaakt.

Zij klagen hem aan bij de tuchtrechter op gond van het feit dat Manson de patiënt heeft laten opereren door een niet-arts, Stillman. Zij willen om die reden Manson van het tableau afgevoerd zien. Manson verdedigt zichzelf echter op grootse wijze, o.a. verwijzend naar de het heilzame werk van Louis Pasteur die evenmin arts was. De auteur geeft als het ware een samenvatting van alle grieven die in het boek voorkomen. Het gaat over de gezondheidszorg, de artsopleiding, en de falende geneeskunde.

Manson slaagt in zijn verdediging en mag arts blijven. Hij vertrekt uit het Londen en begint met twee collega’s elders in Wales een nieuwe praktijk.
.

***

Commentaar

De auteur was zelf een tijdlang werkzaam als arts, en schrijft dus uit eigen ervaring. Cronin: “"I have written in The Citadel all I feel about the medical profession, its injustices, its hide-bound unscientific stubbornness, its humbug ... The horrors and inequities detailed in the story I have personally witnessed. This is not an attack against individuals, but against a system."

Niettemin hebben artsen geprobeerd het boek uit de handel te laten nemen.

De roman beleefde vele herdrukken en werd ook verfilmd en voor tv bewerkt. Hij heeft in Engeland geleid tot de instelling van de National Health Service.