Vaccins en dierproeven

Stelling: Voor het ontwerpen van een vaccin is een diermodel nodig.

Dit stelt bijvoorbeeld Jaap Goudsmit, bekend Nederlands viroloog en aidsonderzoeker. Het immuunsysteem is in een reageerbuis niet na te bootsen. En omdat er geen diermodel is voor aids, is er daardoor ook geen aidsvaccin, ook niet na 25 jaar onderzoek. Zo worden apen niet ziek van het virus.

Er is ook geen geneesmiddel tegen deze ziekte, hooguit aids’remmers’, met vervelende bijwerkingen.

In de 50-er jaren van de vorige eeuw werd een vaccin gemaakt tegen polio. Zelfs twee! Het eerste door de Amerikaan Ionas Salk, het tweede, 'verbeterd',  enkele jaren later door zijn landgenoot Albert Sabin. Naar verluidt kostte dit het leven aan (tenminste) 4.500 Java-apen. Het vaccin heeft daartegenover miljoenen mensen de verlammingsziekte bespaard, en doet dat nog steeds.

Toch is de vraag zoals altijd of de bovengenoemde stelling juist is.

Het poliovaccin is een fraai voorbeeld. Het vaccin van Salk is veiliger dan dat van Sabin, doordat het een geïnactiveerd virus bevat. (Sabin ontwierp een verzwakt, 'levend' virus.) Niettemin werd de vinding van Salk kritisch ontvangen, vooral door zijn collega’s. Het bracht hem ertoe zichzelf, zijn vrouw en hun drie kinderen met het vaccin te injecteren! Zij werden niet ziek. Salk werd de held van de natie.

Iedere onderzoeker erkent dat een diermodel geen garantie is voor de werkzaamheid van een geneesmiddel of vaccin. Precies daar zit ‘m de kneep. Want hoe dan ook, vroeg of laat, zal het toegediend moeten worden aan de mens. Bij het vaccin zelfs aan de gezonde mens! Dat is het verschil met het geneesmiddel: hier zijn patiënten voorhanden die willen genezen en een middel doorgaans graag zullen accepteren.

Het lijkt er dus op dat dierproeven uitsluitend bedoeld zijn om het risico te verkleinen. Met andere woorden: een diermodel is NIET nodig om een vaccin te ontwerpen. Salk slaagde erin het virus te inactiveren, door het te drenken in formaldehyde, en het daaruit weer te destilleren.

N.B. Het Nobelcomité vond maar dit geknutsel - geen Nobelprijs waardig!

Het is vervolgens zonder dierproeven zeker wel een groot risico om na injectie met het vaccin aan het poliovirus blootgesteld te worden, te meer daar er nog altijd geen geneesmiddel tegen bestaat. 
Overigens is geen enkel vaccin 100% betrouwbaar - ook niet op basis van dierproeven.

Griep is een ander voorbeeld. Een geneesmiddel is er niet tegen, en een vaccin ook niet echt. Gebruikelijke proefdieren als knaagdieren zijn voor dit vaccinonderzoek niet geschikt. Uiteindelijk is men – t.w. de beruchte Ab Osterhaus – in het dierenrijk terecht gekomen bij de ... fret! Een werkelijk effectief griepvaccin levert dit niet op. Men slaat er elk jaar maar een slag naar, en stelt zich ermee tevreden dat slechts een klein percentage van de gevaccineerden beschermd is. Je kunt dus evengoed de griep krijgen met dit vaccin, maar het is natuurlijk wel een ander soort risico dan dat op polio. Dat maakt het m.i. des te kwalijker om hiervoor bijvoorbeeld fretten te misbruiken.

Wat zeer ernstige ziekten als polio betreft is de afweging om proefdieren te misbruiken, niet gemakkelijk, zeker maatschappelijk niet.