Werkt dit ook bij mensen?



Huup Dassen antwoordt:

U vraagt naar de relevantie van zinnen als ‘Werkt dit ook bij mensen’ bij een aantal van mijn bijdragen in NRC Handelsblad. Welnu, die zinnen zijn mijns inziens uiterst relevant.

Zoals u ongetwijfeld weet wordt er veel biomedisch onderzoek gedaan met allerlei soorten proefdieren. Het meest met muizen. Daar zijn diverse redenen voor. Het zijn makkelijke diertjes om mee te werken, de generatieduur is betrekkelijk kort (handig voor genetisch onderzoek), het genoom is tot achter de komma bekend en het is betrekkelijk eenvoudig om heel gericht genen uit te schakelen om te zien wat daar het effect van is. Op die manier is veel fundamentele kennis verkregen die nuttig kan zijn voor het achterhalen van wat er precies misgaat bij bepaalde ziekten en hoe dit voorkomen of teruggedraaid kan worden.

Maar aangezien een muis geen mens is, is niet gezegd dat processen die bij muizen worden beschreven één op één ook voor mensen opgaan. Dat komt bijvoorbeeld doordat doorgaans gewerkt wordt met muizenpopulaties die genetisch nagenoeg identiek zijn. Voor het uitvoeren van experimenten is dat handig, maar voor de vertaling naar genetisch diverse patiëntenpopulaties uiteraard niet. Er zijn tal van voorbeelden van potentiële therapieën die bij muizen prima werkten, maar bij mensen faalden (zie bijv. http://www.sciencepalooza.nl/2010/01/muizen-zijn-net-kleine-mensen/). Daarnaast is het zo dat bij muizen wel aspecten van ziekten als die van Alzheimer kunnen worden onderzocht, maar niet de ziekte zoals die zich bij mensen manifesteert.

Onderzoekers krijgen dan ook vaak het verwijt dat ze de resultaten van muizenonderzoek te mooi voorstellen. In zijn algemeenheid deel ik die kritiek, maar kan niet voor elk van de door mij beschreven onderzoeken vaststellen in hoeverre dat daarvoor opgaat. De door u gewraakte zinnen zijn bedoeld om hiervoor te waarschuwen. Hoe interessant en veel veelbelovend sommige resultaten ook zijn, je weet maar nooit of je er uiteindelijk wat aan hebt. Daar kom je uiteindelijk pas achter door het te proberen.

Overigens maakt deze slag om de arm niet dat ik vind dat muizenonderzoek − of nog breder proefdieronderzoek − waardeloos is. Al was het maar omdat er ook meer dan voldoende bruikbare resultaten worden geboekt, veel experimenten domweg niet bij mensen mogelijk zijn en waarschijnlijk ook nooit door ethische toetsingscommissies geaccepteerd zouden worden.

***

Barend: aan Huup Dassen

Als lezer (en abonnee) wil ik niet iedere week onderzoeksverslagen lezen, zonder daarop ooit een bevredigend antwoord te krijgen, t.w. de toepassing. Ik veronderstel dat u een dossier heeft van vele jaren onderzoeksverslaggeving. Dan moet het toch niet zo moeilijk zijn om na te gaan wat er nu van die veelbelovende onderzoeken geworden is? En ons daarover periodiek te berichten? Dan hebben we het tenminste ergens over.

Op de manier waarop het nu gaat kan ik net zo goed of beter de kruiswoordpuzzel proberen op te lossen: daar krijg ik tenminste nog een uitslag van.

Uw standpunt t.o.v. dierproeven, in het bijzonder muizen, deel ik niet. Als ik de ethische kant voor het moment buiten beschouwing laat en me concentreer op de praktisch-wetenschappelijke kant, dan is het niet meer plausibel, of zelfs acceptabel, om iedere week de vraag te moeten lezen of experimenten met muizen wel belang hebben voor mensen.

Wij moeten nu toch onderhand wel weten wat we van proeven met muizen kunnen verwachten.

Want als dat anders is, dan denk ik dat het wijs is ermee op te houden. Sowieso zou dat m.i. winst kunnen opleveren, zowel ethisch als medisch.

PS. De kritiek van Bart Roep op muizenonderzoek is al oud. (in: sciecepalooza.nl)
Wat zijn we daarmee opgeschoten?!