Linnaeus en Berzelius

Carl Linnaeus (1707 - 1778) was een Zweedse plantkundige en zoöloog. Zijn invloedrijkste werken zijn Species plantarum, waarvan de eerste druk (1753) sinds 1905 geldt als beginpunt van de botanische nomenclatuur, en Systema naturae, waarvan de tiende druk (1758) geldt als beginpunt van de zoölogische nomenclatuur.

In 1735 publiceerde Linnaeus de eerste druk van Systema naturae. Hierin gaf hij een indeling van de drie natuurrijken mineralen, planten en dieren.

Het dierenrijk was onderverdeeld in zes klassen:

 I Viervoeters (inclusief de mens),

II Vogels,

III Amfibieën (reptielen en amfibieën),

IV Vissen (inclusief walvissen),

V Insecten (geleedpotigen) en

VI Wormen (alle overige ongewervelden)

Linnaeus was meer plantenkenner dan zoöloog en toen hij in september 1735 in Heemstede bij George Clifford in dienst kwam, richtte hij zijn aandacht vooral op de systematiek, taxonomie, van het plantenrijk. Dat culmineerde uiteindelijk in 1753 in de uitgave van Species plantarum.

Dit is het eerste werk waarin de binominale nomenclatuur systematisch is doorgevoerd. Elke soort kreeg behalve een geslachtsnaam ook een toenaam (soortaanduiding), ook bij geslachten die uit maar één soort bestonden, een op het oog eenvoudige maar in de praktijk revolutionaire verandering. De geslachtsnaam en toenaam vormen samen een binaire naam.

Naast de binaire naam, door Linnaeus nomen triviale genoemd, gaf hij ook de "echte" naam, het nomen specificum legitimum (meestal een lange zin), zoals in die tijd gebruikelijk was. De binaire naam kwam hierdoor los van de beschrijving en kon zo functioneren als label om een soort aan te duiden.

Binaire namen hoefden ook niet te veranderen als de beschrijving van een plant veranderd moest worden, bijvoorbeeld wanneer een nieuwe soort werd gevonden die aan dezelfde beschrijving voldeed maar toch verschilde van de al beschreven soort.

Het verkorte namenstelsel van Linnaeus werd nog voor zijn dood door de meeste botanici en zoölogen overgenomen. Species plantarum geldt tegenwoordig als het officiële beginpunt van de binominale nomenclatuur voor planten, zoals sinds 1905 geregeld in de Règles internationales de la nomenclature botanique, later International Code of Botanical Nomenclatur.

Linnaeus deelde de mens in bij de zoogdieren. Dit was een breuk met het idee dat de mens boven de natuur verheven was en er geen deel van uitmaakte. Hoewel Linnaeus er zelf ook moeite mee had om de mens bij de dieren in te delen, en hij zich realiseerde dat hij een storm van kritiek over zich heen zou krijgen, vooral van theologen, kon hij om (door hem zelf geformuleerde) wetenschappelijke redenen niet anders. Linnaeus was er, zoals de meeste van zijn tijdgenoten, vast van overtuigd dat God de natuur had geschapen. Door zijn indeling was het mogelijk ordelijk over de schepping te spreken.

Linnaeus benoemde en classificeerde gedurende zijn leven zo'n 9.000 soorten planten. Planten die hun toenaam van hem kregen zijn nog altijd herkenbaar aan de auteursaanduiding 'L.' (van Linnaeus) achter de botanische naam. Linnaeus is de enige auteur wiens naam tot slechts één letter wordt afgekort.

De auteursnaam 'L.' (bij planten) of 'Linnaeus' (bij dieren) betekent dat Linnaeus degene is die de soort een naam heeft gegeven. Het wil niet automatisch zeggen dat Linnaeus ook degene was die de soort voor het eerst beschreef. Voor het merendeel van de door hem benoemde soorten verwees hij naar eerder verschenen publicaties, waarin dan een beschrijving of soms een afbeelding te vinden is.

***

Jöns Jacob Berzelius (1779-1848)

Net zo’n systematicus als Linnaeus was zijn landgenoot Berzelius. Hij was chemicus. Een systeem dat door Berzelius is opgezet zijn de systematische symbolen voor chemische elementen.

 Zuurstof gaf hij het symbool 'O' en ijzer 'Fe'.

De verhoudingen van atomen in verbindingen gaf hij aan met een getal. Enige verschil met de huidige schrijfwijze is dat Berzelius superscript (H²O) gebruikte en tegenwoordig subscript (H₂O) wordt gebruikt voor dit doeleinde.

Hoewel Berzelius  m.i. net zo min een Zweedse naam is als Linnaeus heb ik geen andere familienamen kunnen vinden.