Bacteriofagen en Sinclair Lewis

Sinclair Lewis (1885-1951) was de eerste Amerikaanse romancier die de Nobelprijs voor Literatuur won; dat was in 1930.

In 1925 publiceerde hij een roman over onderzoek en wetenschap, getiteld Arrowsmith, naar de naam van de hoofdpersoon. Hij werd daarvoor onderscheiden met de Pulitzerprijs, die hij echter weigerde, doordat er naar zijn mening geen literaire criteria aangelegd werden.

Het is een roman-oude stijl, een Nobelprijswinnaar waardig. Bijna 500 bladzijden, verdeeld over 40 genummerde hoofdstukken. Er gebeurt uiteraard veel in, en het is onderhoudend geschreven. Je wilt weten hoe het afloopt. Het centrale thema is de toewijding aan het onderzoek, en hoeveel moeite dat kost. Velen willen een onderzoeker met reputatie inlijven en hem betrekken in het burgerlijke leven. Zijn werkgever wil vooral winst maken. Tot het uiterste verzet Martin Arrowsmith zich, en hij slaagt daarin – tegen een hoge prijs weliswaar.

Lewis is ook een meester van de satire.

Het wetenschappelijk onderzoek dat centraal staat is dat naar bacteriofagen. Dit zijn - naar we nu weten - virussen die bacteriën doden, en op die manier een genezende werking uitoefenen. Dat is in ieder geval de hypothese. Van dit middel werd erg veel verwacht, in de tijd dat penicilline nog niet op de markt was.

Er passeren bekende historische namen, zoals Mary Mallon, de kokkin die in steeds andere delen van Amerika tyfus veroorzaakte, en uiteindelijk geïsoleerd werd op North Brother Island, New York. Maar ook d’Hérelle (1873-1949) wordt genoemd, een Canadese avonturier en geleerde, die zich ook met onderzoek naar bacteriofagen bezighield. Sommigen veronderstellen dat hij voor een deel model gestaan heeft voor Arrowsmith.

Het verhaal speelt zich af van ongeveer 1910 tot 1920. Op verschillende, meest fictieve locaties in de VS,- met  uitzondering van de episode op een West-Indisch eiland waar de pest uitbreekt en waar Arrowsmith heengestuurd wordt om zijn vinding - de bacteriofagen - aan de praktijk te toetsen. Deze hoofdstukken doen sterk denken aan de roman over de pest van Albert Camus en ook wel aan de sfeer in de film Dood in Venetië, zij het dat het in het laatste geval een cholera-epidemie betreft.

De epidemie op dit eiland is ook het hoogtepunt van het boek. Het pijnlijke probleem dat zich daar voordoet is dat Arrowsmith zijn middel bij een deel van de bevolking wil inspuiten, en een ander deel van de bevolking gebruiken als controlegroep. Dat betekent theoretisch dat een deel van de bevolking gered wordt terwijl het andere aan de pest overgelaten wordt… Het zal niet verbazen dat dit plan mislukt en dat Martin daardoor geen of onvoldoende bewijs vindt voor de deugdelijkheid van zijn geneesmiddel.

Dierproeven zijn nog de norm in dat tijdvak, al blijkt dat ook toen al de anti-vivisectionisten van zich deden spreken.

Een samenvatting per hoofdstuk, inclusief een quizz over het verhaal, vind je hier.