Dieren in het geding

Proefschrift

ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit Utrecht op gezag

van de rector magnificus, prof. dr. J.C. Stoof, ingevolge het besluit van het

college voor promoties in het openbaar te verdedigen op

dinsdag 14 december 2010 des ochtends te 10.30 uur

door

Dieren in het geding

Een juridisch-historische analyse van het verbod

op dierenmishandeling

Samenvatting

Dit onderzoek gaat over de geschiedenis van de wetgeving en de rechtspraak met betrekking tot de bescherming van dieren. Uit dit onderzoek blijkt dat de wetgever de regels onduidelijk formuleert en dat de rechter daarmee slecht uit de voeten kan. Dierenbeulen staan slechts zelden terecht en als zij veroordeeld worden, zijn de straffen laag. Er moet een oplossing komen om de onmacht van de rechter weg te nemen. Daarvoor bied ik aan het einde van dit onderzoek een handreiking in een aantal aanbevelingen.

In het eerste hoofdstuk beschrijf ik de aanleiding voor dit onderzoek. De publieke belangstelling voor de omgang met dieren is in de laatste jaren is toegenomen. Wetgeving en de rechtspraak met betrekking tot de bescherming van dieren laten relatief weinig sporen zien van deze ontwikkeling. De bescherming van dieren laat nog steeds te wensen over. De conclusie van eerder gepubliceerd onderzoek ten aanzien van de handhaving van het dierenbeschermingsrecht luidt dat er weinig zaken met betrekking tot dierenmishandeling voorde rechter gebracht worden vanwege het prioriteitensysteem van het Openbaar Ministerie. In dit onderzoek werk ik een andere oorzaak van de gebrekkige bescherming van dieren nader uit: het gaat nu om de wetgeving en de toepassing daarvan door de rechter.

De kaders waarbinnen dit onderzoek zich beweegt worden uitgelegd in Hoofdstuk II. Daarin wordt onder andere beschreven wat de rol van de rechter kan zijn als het gaat om de rechtspraak met betrekking tot de bescherming van dieren, welke normatieve begrippen de wetgever gebruikt en welke mogelijkheden de wet biedt aan de dierenbeschermingsorganisaties om op te komen voor dieren.

In het derde hoofdstuk geef ik een beknopt overzicht van het denken over dieren door de eeuwen heen, waar het dier vanuit heel verschillende perspectieven beoordeeld wordt. Het dier wordt onder andere beschouwd als medeschepsel, als machine zonder ziel en als evolutionaire voorganger van de mens. Aanvankelijk draait het om de vraag óf dieren beschermd moeten worden. Daarna gaat de discussie erom hoé dieren beschermd kunnen worden. Op dringend verzoek van de dierenbeschermingsorganisaties nam de minister van Justitie een verbod op dierenmishandeling op in de wetgeving.

Het hoofdonderwerp van dit onderzoek is de juridisch-historische geschiedenis van de wetgeving ter bescherming van dieren en de jurisprudentie op grond daarvan vanaf 1886 tot 2009. De Hoofdstukken IV-X staan elk voor een bepaalde periode in de geschiedenis van wetgeving en jurisprudentie.

In de wettelijke bepalingen hanteert de wetgever vage begrippen zoals wreedheid, dierenmishandeling, redelijk doel en welzijn als criteria voor de bescherming van dieren. De wetgever heeft daarover geen duidelijkheid gegeven, maar hij heeft het aan de rechter overgelaten om de begrippen in te vullen en inhoud te geven aan het dierenbeschermingsrecht.

De normatieve grondslagen (openbare zedelijkheid, intrinsieke waarde en burgermansfatsoen) die door de wetgever aan de voorschriften ten grondslag zijn gelegd zouden richting aan de invulling van de begrippen moeten geven.

Voor dit onderzoek is de geschiedenis van de wetgeving onderzocht en er zijn een aantal rechterlijke uitspraken bestudeerd om duidelijkheid te krijgen over de rol, die de rechter heeft gespeeld bij de ontwikkeling van het dierenbeschermingsrecht.

DE BELANGRIJKSTE CONCLUSIE MOET LUIDEN DAT DE RECHTER DOOR ZIJN UITLEG (TOT NU TOE) MINDER HEEFT BIJGEDRAGEN DAN DOOR DE MINISTERS EN DIERENBESCHERMINGSORGANISATIES VAN HEM WERD VERWACHT.

De belangrijkste knelpunten die ik in dit onderzoek beschreven heb kunnen opgelost worden. De aanbevelingen die ik doe, bieden daartoe wellicht de mogelijkheid.

***

Volledige tekst: http://igitur-archive.library.uu.nl/dissertations/2010-1203-200412/bordes.pdf