Het hersenonderzoek volg ik niet echt. Swaab heb ik niet gelezen, al heb ik wel een spreekbeurt van hem bijgewoond. En ik heb wat van Bert Keizer gelezen, o.a. zijn boek Onverklaarbaar bewoond. Veel is dit niet, in het licht van wat er dezer dagen allemaal over geschreven wordt. Ik heb dan ook geen echte mening over het al dan niet hebben van een vrije wil. De kritiek op de opvatting van Swaab, die het bestaan ervan ontkent, is overigens tamelijk luid geworden.
In de Volkskrant laat ene Henk Vermeulen zijn lichtje hierover schijnen. Hij noemt zich ontwikkelingspsycholoog. Hij beweert het volgende. Hersenonderzoeken hebben aangetoond dat de voorbereiding van een motorische handeling plaatsvindt in het onbewuste; het bewustzijn geeft achteraf een rechtvaardiging van de handeling. Hij noemt dit ‘typisch menselijk’.
Daaraan verbindt hij de conclusie dat onderzoek naar de vrije wil niet bij mensen zou moeten plaatsvinden maar bij dieren. Aldus wordt de vraag:
kiest het hert ervoor uit vrije wil om weg te rennen als er een leeuw aan komt?
***
Deze vraag betekent m.i. dat het hert een keuze heeft. En misschien is dat ook wel zo. We antwoorden weliswaar op de vraag spontaan dat het hert die keuze niet heeft: het rent weg uit lijfsbehoud. Zo gezien is er geen vrije wil.
Maar er kunnen omstandigheden zijn dat het hert niet wegrent. Misschien wil het zijn jong verdedigen. Misschien is het oud en ziek. Misschien zijn er nog andere opties. Indien je andere soorten neemt, dan kan er een afweging plaatsvinden of vluchten geboden is, dan wel of de verdediging misschien kansrijk is.
Dat zou betekenen dat dieren wel degelijk over een vrije wil beschikken. Het verschil is dan dat de mens achteraf een verklaring voor het gedrag kan geven – het dier niet.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten