Frans de Waal: de kritiek

De populariteit van Frans de Waal kan ik niet goed volgen, al moet ik erbij zeggen dat ik zijn boeken niet goed ken. Hij bestudeert apen en publiceert daar veel over.

In de jaren zeventig van de vorige eeuw analyseerde hij het gedrag van de chimpansees van de dierentuin in Arnhem. Met 21 chimps is dat nu de op een na grootste groep in ons land. De grootste groep, maar liefst 48 chimpansees, bevindt zich in Hilvarenbeek.

(Bij elkaar zitten er meer dan 100 chimpansees opgesloten in Nederlandse dierentuinen. Voor elk wat wils, zullen we maar zeggen.)

Daarna vertrok De Waal naar Atlanta (VS), waar hij werkt in het beruchtste primatencentrum van het land, het Yerkes. Dat is te vergelijken met het BPRC in Rijswijk.
Het contrast met de vrouwelijke primatologen die de dieren jarenlang in het wild observeerden (Goodall, Fossey en Galdikas) kon niet groter zijn. Overbodig te zeggen hoe ethologen als De Waal over het werk van deze vrouwen dachten/denken. Bij Galdikas lezen we bijvoorbeeld dat de vrouwen werden weggezet als ‘sentimenteel’ en 'onwetenschappelijk’, omdat ze geen afstand tot hun studie-object, de dieren, hielden. (Zo gaven zij hun dieren voor het eerst namen, in plaats van, zoals gebruikelijk, nummers.)

Maar dat balletje wordt naar De Waal teruggekaatst.
Hugo Brandt Corstius noemt de naam niet maar voor de goede verstaander is het wel duidelijk op wie hij doelt als hij schrijft:

Terwijl alle apenbiologen apen bestuderen in totaal onaapse omgevingen en dan in hun dierentuinen onderzoeken of apen kunnen rekenen en tekenen en of ze iets snappen van moorden en woorden, ging Van Roosmalen naar Brazilië waar hij nieuwe apensoorten en totaal nieuwe apenbezigheden ontdekte en beschreef, zonder ze lastig te vallen met onze mensenactiviteiten. Wie apen wil begrijpen moet verhuizen en bij apen proberen te wonen. De meeste apenbiologen proberen ten onrechte apen tot mensen te maken.

(in: H. Brandt Corstius, ‘Charles Darwin was eigenlijk een alfa’. NRC Handelsblad 14-12-2009)

Een andere kritiek op De Waals werk komt van Midas Dekkers die de betekenis ervan relativeert door op te merken dat alle observaties van De Waal binnen de soort plaatsvinden. Zijn extrapolaties naar andere soorten, zoals mensen, vindt Dekkers daarom discutabel.