Bijpraten over malaria

Resistentie tegen antibiotica betekent dat een bacterie bestand wordt tegen een bepaald antibioticum.
Vele bacteriën van de betreffende populatie zullen sterven door het antibioticum, maar enkele overblijvende resistente bacteriën planten zich voort en zorgen voor de verspreiding van deze erfelijke eigenschap; na enige tijd zijn zo goed als alle bacteriën bestand tegen het antibioticum.

Deze resistentie werkt tegenover een bepaald antibioticum en eventueel chemisch eraan verwante antibiotica. Soms echter kan er meervoudige resistentie optreden, als de selectie met meerdere antibiotica gebeurd is. Bij bacteriën is het mogelijk dat de resistentiegenen op hetzelfde plasmide liggen, zodat selectie voor resistentie tegen een bepaald antibioticum ook betekent dat resistentie tegen andere antibiotica geselecteerd wordt.

Een plasmide is een cirkelvormige streng DNA die zich buiten het chromosomaal DNA bevindt. Met dit DNA kan genetische informatie tussen bacteriën onderling en zelfs tussen verschillende soorten worden uitgewisseld. Via plasmiden kunnen onder andere eigenschappen die zorgen voor resistentie tegen antibiotica, worden doorgegeven.

Als malaria niet direct behandeld wordt met effectieve medicijnen kan het de dood tot gevolg hebben. Er is een behoorlijk arsenaal aan geneesmiddelen voor malaria, en er komen geregeld nieuwe middelen bij. Dat is helaas ook nodig, want de parasiet heeft een sterk vermogen tot het ontwikkelen van resistentie.

Het eerste middel was kinine, een alkaloïde dat uit kinabast (bast van de kinaboom uit Zuid-Amerika) wordt gewonnen. Dit werd door jezuïeten naar Europa gebracht, daarom werd het vaak jezuïetenpoeder genoemd.

Lange tijd konden de parasieten bestreden worden met chloroquine, een van kinine afgeleid relatief goedkoop middel dat de parasieten in de rode bloedcellen doodt. In de loop der jaren zijn P. falciparum en in mindere mate P. vivax resistent geworden voor chloroquine.

Kinine wordt overigens nog steeds gebruikt bij gecompliceerde malaria tropica; het wordt dan vaak per injectie gegeven. Wel treedt in Zuidoost-Azië steeds meer kinine-resistentie op.

Waar chloroquine niet werkt, wordt vaak mefloquine (Lariam®) voorgeschreven. Dit middel geeft echter bij sommige mensen ernstige bijwerkingen, soms van psychiatrische aard, die langdurig kunnen aanhouden.

Een nieuwer middel is een combinatie-therapie gebaseerd op artemisinine. Deze behandeling is aanmerkelijk duurder dan die met chloroquine, en wordt daarom (nog) veel minder toegepast dan wenselijk zou zijn. Een verhoopt voordeel van combinatietherapie is dat plasmodia (parasieten) minder snel resistentie zullen ontwikkelen.

Artemisinine is de werkzame stof van Artemisia annua of qinghao, een Chinese kruidenthee die in China al ruim twee millennia wordt gebruikt voor de genezing van malaria en aambeien.
Het is in 2005 gelukt een voorlopermolecuul van artemisinine te laten maken door gistcellen na genetische modificatie, waarmee synthese van dit middel binnen bereik komt.

Bestrijding van malaria wordt bereikt door het bedwingen van de malariamug. Malaria kan op verschillende manieren worden voorkomen:

• Muskietennetten (klamboes) die geregeld geïmpregneerd worden met een insecticide zoals DEET houden de muggen goed tegen (maar je moet niet tegen het net aan liggen!)

• Bestrijding van de malariamug:

o dit kan door stilstaand, ondiep water droog te leggen, waar de muggen hun eitjes leggen. Op deze manier is de ziekte verdreven uit de VS en Zuid-Europa.

o bestrijding met behulp van insecticide. Binnenshuis bestrijden met insecticide is 3 tot 6 maanden effectief, afhankelijk van het type bestrijdingsmiddel en het materiaal dat bespoten wordt. Gebruik van DDT is in gematigde streken een effectief middel gebleken, zelfs tot 12 maanden na de besproeiing; in de jaren '50 en '60 van de 20e eeuw werd DDT in Latijns-Amerika en Azië op grote schaal gebruikt om de malariamug uit te roeien. Heden ten dage wordt onderzocht of malariamuggen uit te schakelen zijn door het uitzetten van genetisch gemodificeerde of steriele muggen.

• Het profylactisch toedienen van medicijnen aan mensen die blootgesteld worden aan malariamuggen; dit heeft vooral zin bij mensen die niet in de tropen wonen, maar alleen een bezoek brengen. Gebruikte middelen zijn onder meer mefloquine, atovaquon/proguanil (Malarone), proguanil, doxycycline, primaquine en chloroquine (slecht verkrijgbaar in Nederland).

Vaccinatie zou een nog betere preventie zijn, ware het niet dat er geen vaccin bestaat.

bron: wikipedia