Misdaad en straf

Over misdaad en straf hebben we het hier al vaak gehad. Burgers die 100% veiligheid willen en in afwachting daarvan maar voortdurend ijveren voor hogere straffen. Onzin natuurlijk; veiligheid dwing je niet af, net zo min als bijv. geluk.

Over een heel andere kant van dit onderwerp, namelijk de waarheidsvinding in het strafrecht, is nu een belangrijk boek verschenen.
Het blijkt dat niet zelden hetzij mensen ten onrechte hetzij de verkeerde mensen veroordeeld worden!

Uit een interview met de schrijver, Ton Derksen, noteer ik het volgende. Fouten ontstaan door het willen zien van oorzaken. Vb: een verpleegkundige die dienst heeft als veel patiënten overlijden en slordig dossiers bijhoudt, verhult aldus haar moorden.

Interpretatiedrang van andermans gedrag is ook een bron van fouten. Eigen gedrag schrijven we toe aan invloed van de omgeving. Gedrag van een ander zien we als gevolg van diens karakter, bedoelingen of drijfveren.

Toeval niet kunnen accepteren; we zien overal oorzaken en bedoelingen. Daardoor kan een bijzonder onverklaard feit geen toeval zijn.

Denken in tweedelingen. Vervalt de ene opttie dan is ‘dus’ de andere juist. Dat er meer mogelijkheden zijn wordt vergeten.

Rechercheurs, rechters en officieren worden niet geconfronteerd met de gevolgen van hun fouten: ze weten eenvoudig niet hoe vaak ze ernaast hebben gezeten. (Bestraffing is sowieso niet aan de orde.)
Wordt er achteraf eens een fout vastgesteld, dan wordt die tot uitzondering bestempeld.

Derksen wil – behalve een betere opleiding van politie- en justitiefunctionarissen – dat er een onafhankelijke herzieningcommissie wordt ingesteld. Hiervoor is een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer ingediend:

Afgesloten strafzaken kunnen sneller worden herzien. Ook is in meer gevallen nader feitelijk onderzoek mogelijk. Daarbij kan inbreng van deskundigen beter worden benut en de motivering van het herzieningsverzoek worden versterkt. Verder kan een verdachte die eerder is vrijgesproken, voor hetzelfde misdrijf alsnog worden veroordeeld.
De kabinetsvoorstellen vergroten de ruimte om fouten te herstellen en rekening te houden met nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen. Ze verbeteren de rechtsbescherming van personen die ten onrechte zijn veroordeeld. De huidige herzieningsregeling is verouderd en wordt door de rechtspraktijk als te beperkt ervaren, vooral door de definitie van het begrip 'novum' als grond voor herziening van een strafzaak. In de rechtspraak wordt op dit moment alleen een novum aanwezig geacht als sprake is van een nieuwe feitelijke omstandigheid waarvan de rechter niet op de hoogte was bij de behandeling van de strafzaak. Daardoor leiden gewijzigde inzichten van deskundigen zelden tot herziening. Dit is lastig omdat rechters, mede door de ontwikkeling van nieuwe technieken, afhankelijker zijn geworden van de expertise van deskundigen.

Ton Derksen, De Ware Toedracht