Het ware gezicht van dierentuinen

Toen in 2001 het besluit gevallen was dat er geen experimenten op chimpansees bij het BPRC in Rijswijk meer gedaan zouden worden, rees de vraag: ‘Waar gaan we nu met die 120 dieren naartoe?’
Extra complicatie was dat een aantal dieren geïnfecteerd was met hiv – met dank aan het BPRC.

Er waren twee partijen die zich meldden: dat waren enige dierentuinen èn de stichting AAP: stichting Apen Adoptie en Protectie. David van Gennep van AAP maakte trouwens vanaf het begin deel uit van CEECE; hij speelt daarin een glansrol.
Van Gennep wilde de dieren deels huisvesten in Almere, deels in Zuid-Spanje. Hij heeft grotendeels zijn zin gekregen hoewel toch ook een aantal dieren in dierentuinen terecht is gekomen, o.a. in Hilvarenbeek, dat daardoor de grootste kolonie van ons land heeft: 30 chimpansees.

De rol van de dierentuindirecteuren, zoals Bert de Boer van Apenheul, is in het algemeen niet fraai te noemen – daar zal niemand van opkijken. Ik wil echter in het bijzonder even stilstaan bij de directeur van dierenpark Amersfoort, de in 2008 overleden Antoine van Daele. (1946-2008)

Van Daele was ruim zeven jaar directeur van de Efteling, voordat hij in 1997 in Amersfoort terecht kwam. Het pretpark bleef overigens trekken – deze ondernemer begon naast het Nederlandse dierenpark tegelijk aan de stichting van een pretpark in Slowakije. Plus een dierentuin natuurlijk.
Amersfoort had destijds al 22 chimpansees en Van Daele stelde voor er nog maar eens 20 bij te doen.
Daar was van Gennep tegen, o.a. wegens de fokprogramma’s. AAP wilde een rustige oude dag voor deze dieren. Van Gennep heeft het over een spagaat tussen dierenwelzijn en commercieel succes van dierentuinen. Ook in de Apenheul, zegt hij, moeten jonge gorillaatjes worden geboren, liefst rond Pasen (als Apenheul na de winterstop opengaat). Hij vindt dat chimpansees niet in gevangenschap horen te leven.

Dierentuindirecteuren van Apenheul en Amersfoort denken daar anders over. Van Daele gaf Van Gennep onderuit de zak: ‘Het goede doel van weleer – opvang en doorplaatsing van exotische huisdieren – is in Almere een middel geworden om de organisatie - met tientallen medewerkers op de loonlijst - in stand te houden. Daar worden de Rijswijkse apen voor gebruikt of misbruikt, zo u wil. Met de dieren haalt AAP miljoenen binnen.’

Over de met hiv besmette dieren zegt Van Daele tegen Patrick Meershoek dat de opvang daarvan in Almere de Ned. Staat de komende 25 jaar miljoenen euro’s kost. ‘Dat is een walgelijk bedrag.’ Hij vindt dat deze dieren maar afgemaakt moeten worden.

Ook de opvang in Zuid-Spanje vindt Van Daele niks. ‘Ik heb een huis op 25 km van het terrein van AAP. Het is ongeschikt voor de opvang van chimpansees.’

Nog in 2004 – drie jaar later - probeert Van Daele zijn zin te krijgen. Hij maakt dan gebruik van de smerige rol die de nieuwe CDA-politicus, Henkjan Ormel, speelt om zichzelf te profileren.

‘Kostbaar en dieronvriendelijk’, herhaalt Van Daele, ‘besmette dieren moeten worden afgemaakt’.

Gelukkig is dat niet gebeurd.
In datzelfde jaar 2004 liep het in zijn eigen dierenpark met de apen uit de hand. De kolonie mantelbavianen – het surplus uit het dierenpark Emmen - groeide aan tot ca. 70 dieren en dat kon Amersfoort niet meer aan. Aangezien alle dierentuinen ter wereld vol zitten met bavianen (fokprogramma’s!), besloot Van Daele dat er maar een aantal dieren, jawel ………….. afgemaakt moesten worden.
Door de commotie die dat opriep in den lande, o.a. door de Partij van de Dieren, trok hij die woorden gauw weer in.

Voor Van Daele was het toen einde-oefening: hij vertrok als directeur “wegens onenigheid over het te voeren beleid”.

Hoe het met de bavianen afgelopen is weet ik niet: de dierentuin hult zich in stilzwijgen.
Het boek van Meershoek geeft intussen wel een beeld van de denkwijze van (sommige) dierentuindirecties: fokken, en afmaken.


Bron: Patrick Meershoek, De slag om de chimpansees (Veen 2005)