Zwitsers, snoeken en andere dieren (door Anders Schinkel)

In 2007 ging de Dierproefcommissie Zürich in beroep tegen een beslissing van de Veterinaire Inspectiedienst (Veterinäramt), die twee experimenten met apen had goedgekeurd. 

De grond van het beroep was dat de experimenten de waardigheid van de apen zou schenden, omdat hen voorafgaand aan de experimenten water zou worden onthouden, waarmee ze gedwongen zouden worden om aan de experimenten mee te doen (in ruil voor water). De ‘Würde der Kreatur’ (de waardigheid der schepselen/dierwaardigheid/intrinsieke waarde van dieren – de term laat zich moeilijk precies vertalen) is sinds 1999 vastgelegd in de Zwitserse grondwet. 

De Dierproefcommissie werd in het gelijk gesteld.

Zwitserland is al geruime tijd een dierethisch en –juridisch laboratorium. 

De bescherming van dierwaardigheid is één voorbeeld, maar de dierenbeschermingswetgeving in het algemeen is in Zwitserland strenger dan in de meeste andere Europese landen. Zwitserland loopt voorop op het gebied van biologische landbouw. En in het kanton Zürich worden de rechten van dieren verdedigd door een speciale dierenadvocaat. (In twee andere kantons bestaat een vergelijkbare regeling.)

Onlangs kwam deze dierenadvocaat, Antoine Goetschel, in het nieuws (zie bijv. NRC 19-02-2010), als verdediger van een door een sportvisser gevangen snoek. De visser zou tenminste tien minuten met de vis geworsteld hebben voor hij hem kon binnenhalen, en het dier daarmee onnodig gekweld hebben. Goetschel eiste een geldstraf van 6 ‘Tagessätzen’ (daglonen) en 200 Frank. De advocaat betitelde het handelen van de visser als marteling. Hij baseerde zich bij zijn aanklacht op verscheidene juridische precedenten in Duitsland en Zwitserland.

Wat zegt de Zwitserse Dierenbeschermingswet (‘Tierschutzgesetz’)? 

Volgens het eerste artikel is het doel van deze wet de waardigheid/intrinsieke waarde en het welzijn van het dier te beschermen (“die Würde und das Wohlergehen des Tieres zu schützen”). 

‘Würde’ wordt in artikel 3 omschreven als “de eigenwaarde van het dier, die in de omgang ermee gerespecteerd dient te worden”. 

Hiervan is geen sprake, “wanneer een belasting (of stress) van het dier niet door doorslaggevende belangen gerechtvaardigd kan worden”. Van zo’n belasting is vooral sprake als “het dier pijn, lijden of schade toegebracht wordt, het beangstigd of vernederd wordt, wanneer diep in zijn verschijning of capaciteiten wordt ingegrepen of het bovenmatig geïnstrumentaliseerd wordt”. 

Art. 4 stelt onder meer dat “niemand een dier ongerechtvaardigd pijn, lijden of schade mag berokkenen” en dat het ‘mishandelen, verwaarlozen en overmatig belasten van dieren’ verboden is. 

Art. 26, tenslotte, stelt een gevangenisstraf of boete in het vooruitzicht, onder andere voor degene die het laatstgenoemde doet, of een dier op pijnlijke wijze of met kwade opzet doodt.

Hoe kan het dan dat de visser toch is vrijgesproken? 

Het lijkt duidelijk dat er geen zwaarwegende belangen tegenover het lijden van de snoek stonden; en dat het dier leed lijkt buiten kijf te staan – Goetschel baseerde zich op het triomfantelijke verslag van de strijd met de snoek dat de visser zelf schreef voor zijn collega-sportvissers.

De juridische verklaring is eenvoudig: zoals waarschijnlijk elk ander land ter wereld kent Zwitserland uitzonderingen op haar Dierenbeschermingswet – uitzonderingen voor onder andere de jacht en de visserij. En de rechter oordeelde dat de sportvisser in overeenstemming met de wet betreffende de visserij gehandeld had.

Maar ik heb het idee dat er ook een andere verklaring is: de Zwiterse Dierenbeschermingswetgeving heeft zich sterk ontwikkeld de afgelopen tijd – en in gunstige zin, zou ik zeggen – maar de Zwitsers hebben het lang niet allemaal kunnen bijbenen. Wat deze sportvisser deed – en wat deze snoek overkwam – is nog veel te gewoon om veroordeeld te kunnen worden. Althans, je moet een moedige rechter zijn om dat aan te durven.

De Zwitsers zijn (nog) niet toe aan hun eigen Dierenbeschermingswetgeving – vandaar ook dat een grote meerderheid (ca. 70%) in een referendum van afgelopen zondag tegen het door de Dierenbescherming gelanceerde voorstel stemde om in elk kanton een dierenadvocaat aan te stellen. Het Zwitserse parlement had al te kennen gegeven het onnodig te vinden. Ook de regering had zich negatief over het voorstel uitgelaten; de rechten van dieren zouden door de wet al voldoende worden beschermd. 

Zo geredeneerd zouden mensen het ook wel zonder advocaten kunnen: de wet is immers voldoende?!

Het NRC berichtte al dat Goetschel geen hoger beroep aantekent namens de snoek. De verklaring die hij gaf was dat het ‘niet de bedoeling’ was ‘om van dieren mensen te maken’. Allicht niet. 

Maar volgens de laatste berichten overweegt hij toch nog om in beroep te gaan. 

Ik hoop dat hij het doet – eens zien hoeveel lef een hogere rechter heeft…